zaterdag 21 februari 2015

A.H. Huussen jr.: Poëzie op muziek (Recensie)

GETOONZET: VAN J.H. LEOPOLD TOT SELLY DE JONG 

Wie kent een Nederlands gedicht dat door een Nederlandse componist is getoonzet? Dat in deze sfeer een wereld te ontdekken valt, bewijst de studie van A.H. Huussen jr. Poëzie als inspiratie: 10 Nederlandse dichters en hun componisten. Aan bod komen grote namen als Leopold en Achterberg maar ook ‘vergeten’ auteurs als Selly de Jong (1862-1937) en August Heyting (1879-1949). Deze van 1623 voetnoten voorziene uitgave bestaat grotendeels uit een overzicht van getoonzette gedichten en korte biografieën van de betrokken componisten. Van Selly de Jong, die in dit blad in 2011 (nr. 5) nog eens boven water kwam door een portretfoto van Couperus met een opdracht aan haar, is ook een uitvoerige biografie (p. 94-131) geleverd, zodat deze studie, waarmee Huussen een volgens hem ‘tamelijk onontgonnen veld’ betrad, meer biedt dan de titel doet vermoeden. Het in kaart brengen van dit soort composities is door biografen van betrokken dichters soms niet of nauwelijks gedaan. Zo noemt Wim Hazeu’s Achterberg-biografie (1988) volgens Huussen slechts drie componisten die gedichten van Achterberg hebben gebruikt, terwijl zijn overzicht er vijftien bevat.  Ter informatie: 73 componisten hebben zich door C.S. Adama van Scheltema laten inspireren. Huussen (1941) was hoogleraar in de geschiedenis in Groningen en geeft sinds 2004 eigen studies uit in de reeks Cahiers uit het Noorden, aanvankelijk vanuit Haren en sinds enige jaren vanuit Oegstgeest. Het gaat hier om op A-4-formaat gefotokopieerde typoscripten met een slap kaft. Illustraties zijn vaag maar reproducties van oude kranten blijven leesbaar. De koper betaalt nauwelijks meer dan de productiekosten. De achtentwintig verschenen cahiers bevatten vrijwel uitsluitend biografische bronnenstudies over Nederlandse schrijvers, schilders en musici van de twintigste eeuw, met een enkele zijsprong naar de tijden van Jacob Campo Weyerman en Jacob van Lennep. Het jeugdwerk van de Amsterdamse filmcritica Ellen Zlata Kahn vinden we hier naast documentenverzamelingen rond het strafproces van Han van Meegeren. Nogal wat titels gaan expliciet over ‘vergeten’ en ‘verdwenen’ personen: Een vergeten pantheïst en socialist: Hartog Itzig Berlin, Een vergeten schrijfster: Alie Smeding, Het ‘verdwenen’ werk van een zondagsschilder: Cornelis Teunis Huussen. Als het Huussen erom ging onderbelichte personen aan de vergetelheid te ontrukken, is hij daarin ruimschoots  geslaagd. Zijn cahiers, schatkamers aan minutieus opgedolven feitenmateriaal waardoor menig onderzoeker ontmoedigd zal raken, zijn vermoedelijk in minieme oplages vermenigvuldigd maar in onze universiteitsbibliotheken raadpleegbaar.

Jan Paul Hinrichs

A.H. Huussen jr., Poëzie als muzikale inspiratie: 10 Nederlandse dichters en hun componisten. Gerrit Achterberg, Carel Steven Adama van Scheltema, Frederik van Eeden, August Heyting, Selly de Jong, J.H. Leopold, Martinus Nijhoff, Adriaan Roland Holst, Margot en Marie Vos. Oegstgeest 2013 (Cahiers uit het Noorden; 28). 301 + 27 + 2 p. € 10 (Rustenborchdreef 108, 2341 AS Oegstgeest).

Eerder verschenen in De Parelduiker 19 (2014), nr. 2, pp. 68-69 (als onderdeel van de rubriek ‘Schoon & haaks’).