zondag 8 april 2018

Adriana Millenaar Brown: An Unlikely Hero (Recensie)

EEN VOETNOOT BIJ J. VAN OUDSHOORN: ADRIANUS MILLENAAR
 
J. van Oudshoorn (1876-1951) meldt in zijn dagboek (Dagboek 1943-1947, Statenhofpers, 2016), dat hij op zaterdag 6 oktober 1945 op de Haagse Kneuterdijk Adrianus Millenaar (1899-1986) ontmoette, de oud-landbouwattaché met wie hij in de jaren 1928-1933 werkte op de Nederlandse legatie in Berlijn. Hij zat ‘zonder cent’ met hem in café ‘t Goude Hooft. Millenaar had kennelijk veel respect voor de bejaarde oud-kanselier, want bij het afscheid in de Grote Markstraat staat hij ‘met ontbloot hoofd, welk eerbiedsbetoon de aandacht trekt.’ Millenaar vertelt over personele zaken op Buitenlandse Zaken maar Van Oudshoorn noteert niets over de oorlog. Zweeg Millenaar daarover? Bijna de hele oorlog behartigde Millenaar, als enige achtergeblevene in het legatiegebouw aan de Rauchstrasse, onder Zweedse protectie de Nederlandse belangen in Berlijn. Hij zette zich in voor gevangenen en bezocht concentratiekampen en gevangenissen als Sachsenhausen, Buchenwald en Colditz. Zijn in Massachusetts woonachtige dochter Adriana Millenaar Brown (1938), die als kind in Berlijn bleef, publiceert nu zijn biografie An Unlikely Hero die ik liever in het Nederlands had gelezen. De bescheiden, slechthorende Brabantse boerenzoon Millenaar blijft in onze literatuur een voetnoot bij Van Oudshoorn, maar in de wijde wereld was hij veel meer. Weinig Nederlanders zullen zo’n unieke, diepgaande kennis hebben gehad van Berlijn en Duitse politieke verhoudingen, en niet alleen van de jaren twintig en de hele nazitijd: na de oorlog keerde hij als kolonel van de Nederlandse militaire missie in de deels verwoeste stad terug, maakte de Sovjet-blokkade mee en werd uiteindelijk nog consul-generaal. Berlijnse memoires heeft hij helaas niet gepubliceerd.

Adriana Millenaar Brown, An Unlikely Hero: Adrianus Millenaar. Dutch Farmer Turned Diplomat in World War II Europe. Manchester Center, VT: Shires Press, 2015. 271 pp. $ 29,95 (www.northshire.com of www.amazon.com).

| Eerder verschenen in de rubriek 'Schoon & haaks', De Parelduiker 22 (2017), nr. 2/3, pp. 171-172.